आमालाई दुई शब्द श्रद्धाञ्जलि I

‘सोल्टी घरमा तुरुन्त फोन गर्नु रे ।’ पोखराको साथी दिपक गुरुङ्गले बिहानै मलाई भने । म बिउ“झिएर ओछ्यानमै पल्टि रहेको थिए“ । मेरो घरको समाचार...

‘सोल्टी घरमा तुरुन्त फोन गर्नु रे ।’ पोखराको साथी दिपक गुरुङ्गले बिहानै मलाई भने । म बिउ“झिएर ओछ्यानमै पल्टि रहेको थिए“ । मेरो घरको समाचार कस्ले सुनायो उनलाई ? यसको बारेमा निकै लामो लेख हुनेछ, त्यो कुनै दिन लेख्ने नै छु । अहिले चा“हि यो लेखमा नै केन्द्रित हुन चाहे“ । 

दिपककोे कुरा सुने पछि मेरो शरीर चिसो भयो । हतारिदै बाबालाई फोन गरें,बाबाले भन्नु भयो – ‘तिमीहरुको आमाले संसार छाड्यो ।’ हामीले आमा गुमाएका थियौं र बाबाले आफ्नो जीवनसाथी । पीडा उस्तै थियो । फेरि मलाई संम्झाउदै भन्नु भयो – ‘ भन्छन् हुने हार दैब नटार ।’ गर्ने जति गरेकै हो । तर पार लागेन, ‘यति नै लेखेको रहेछ भनेर चित्ता बुझाउनु पर्छ..... ।’ आलो घाउमा नून खुर्सानी लगाइ दिए जस्तै भयो । आमा परालोक हु“दा घर जान नसकेकोमा अभागी सम्झेर आफै“लाई धिकारे...। अनि म मात्र एक्लो नेपाली होइन होला भनेर चित्ता बुझाए“ । 

आमा ७÷८ महीना देखि फोक्सोको क्यान्सरले थलिनु भएको थियो । बिरामी भएकँे धेरै पछि मात्र रोग पत्ता लागेर धरान घोपा क्यापले भरतपुर क्यान्सर हस्पिटल रेफर गरी दिएको थियो । क्यान्सर लागेका मान्छेहरु उपचार पछि धेरै बा“चेका पनि छन् । समयमा नै रोग पत्ता लागेको भए अझै ८÷१० साल बा“च्नु हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । फेरि क्यान्सर एक डरलाग्दो र निकै खर्चालु रोग रहेछ । हामी जस्तो सामान्य परिवारलाई यसको उपचार गर्न पनि निक्कै गाह्रो पर्ने रहेछ । धेरै खर्च हुने भएकोले नै होला आफन्तहरुले उपचार नगर्न सल्लाहा पनि दिएका थिए । यसलाई हामीले नराम्रो सोचेनांै । तर पैसालाई जीवन स“ग दा“ज्न मिल्दैन । फेरि सवाल आÏनै जन्म दिने आमाको थियो । जस्ले महीनौं सम्म आÏनो पेटमा बोक्दै आÏनै शरीर फुटाएर यो धर्तीमा पाइला टेकाउनु भयो । 

आफू भोकै बसेर हामीलाई खुवाउनु भयो, बडाउनु भयो,पढाउनु भयो । उहा“ ओछ्यानमा उपचार नपाएर छट्पटी रहेको हामी कसरी हेर्न सक्थ्यौ र ? हाम्रो पनि मुटु ढुङ्गाले बनेको होइन नी । त्यसैले सपरिवार सल्लाहा गरी खर्च जुटाउदै निरन्तर उपचार गर्न थाल्यौं । उपचार कै क्रममा फ्रेबुअरी २ तारीकको दिन ७ सन्तानकी ममतामयी आमाले हामीलाई छाडेर यस धर्ती बाट सदासदाको लागि विदा लिनु भएको थियो । म पहिलो छुट्टिमा घर गएको बेला आमा निकै कमजोरी हुनुहुन्थ्यो । केहि महीना पहिला मात्र उहा“को पाठेघरको अपेरेशन गर्नु परेको थियो । औंषधिले गलाएको होला भनेर सोचे । म यतातिर फर्कदा काठमाडौं सम्म आमाबाबा दिदीहरु सबै आउनु भएको थियो । काठमाडौंको प्रायः सबै मठमन्दिर घुमेका थियौं । मनकामनाको दर्शन गर्न पनि गएको थियौं । मेरो छुट्टिको समय सकिए पछि उहा“हरुलाई काठमाडौंमा नै छाडेर म कर्मभूमी आएको थिए“ । 

छुट्नु अघि बिदा माग्दै खुट्टामा निहुरदा भन्नु भएको थियो–‘हिउ“दामा जसरी पनि आउनु है विहे गर्नु पर्छ,’ जवाफमा मैले हुन्छ भनेको थिए“ । यतातिर आएको केहि समय पछि आमालाई बिरामले समातेको थियो । परदेशमा रहदा गाउ“घरको यादले मात्र पनि एक परदेशीको मन बेचैन हुन्छ । आफ्नो परिवारमा कोहि बिरामी भएमा त झनै.... । युद्ध भूमि बाट कुनै पनि समय जस्तो पनि खबर आउन सक्छ । आमाको लागि उपचार एक युद्ध नै त थियो । त्यसैले अशुभ समचार आउला कि भनेर डराई रहन्थे । आमा बिरामी भए देखि राम्रो संग निदाउनु सकिन । मेरो मोबाइलको घन्टी बजे पछि घर बाट फोन आएको होला जस्तो लाग्थ्यो । फोन उठाउन अघि नै मनले संसार सोची सकेको हुन्थ्यो । मुटुको धड्कन नै बन्द हुन्थ्यो । यसरी पलपल मरेर बा“चि रहेको हुन्थे । 

आमाको बसाइ“ काठमाडौंमा र उपचार (केमोथेरापीका)े लागि १५ दिनमा भरतपुर जानु पथ्र्यो । बारम्बार हुने नेपाल बन्दले अर्को सास्ती बेहोर्नु पथ्र्यो । त्यति बेला आमालाई स्याहार्ने जिम्मा बहिनी सुमिको थियो । अन्तिम दिनहरुमा यसरी आमाको सेवा गर्ने अवसर भाग्यशालीहरुले मात्र पाउछन् । सुमीले यो अवसरमा पुण्यकर्म गरिन् र दूधको भाडा अलिकति भए पनि तिरेकी छिन् । बहिनीलाई फोन गरी रहन्थे, पैसाको बन्दोबस्था र उपचार के कसरी भै रहेको छ भनेर बुझ्थे । आमा स“ग कुरा गर्दा कहिल्यै बिरामी छु र मलाई गारो भएको छ भन्नु भएन । जहिले पनि मलाई ठिकै छ बरु तिमीहरुलाई कस्तो छ भनेर सोध्नु हुन्थ्यो–‘परदेशा आÏनो ख्याल गर्नु मलाई हेर्ने त डा.हरु छन् । बहिनी २४ सै घन्टा मेरो साथमा हुन्छ । मेरो बारेमा कुनै चिन्ता नगर्नु ।’ क्यान्सरको असह्य दर्दहरुलाई लुकाएर हाम्रो चिन्ता लिने उहा“को मुटु र आत्मा सा“च्चि नै भगवानको जतिकै लाग्छ । 

म यति बेला संसारका सबै आमाहरुलाई शिर झुकाएर नतमस्तक सलाम गर्न चाहन्छु । मिलन –बिछोड, जीवन –मृत्यु अकाट्य सत्य हो,भन्ने कुरा मैले पनि राम्रै स“ग बुझेको छु । यहा“ जीवन मात्र होइन,संसार नै अस्थायी छ । तर पनि हामी बिछोडमा बिलौना गर्छौं, आयु सकिए पछि पैसा, धामी, डा. अनि आंैषधिहरु केहि होइन रहेछ । हुन त सबैले जाने बाटो एउटै हो,कोहि अघि कोहि पछि मात्र हो । उपचारै गर्न सकिएन र पाइएन भन्ने कुनै गुनासाहरु चाहि“ रहेनन् । तर मेरो एउटा घुड्को जीवन भरि रहिरहने छ । धेरै पहिले देखि मेरो विवाहको कुरा गर्नु हुन्थ्यो । ‘आजको जमनामा बुहारी घरमा आए पछि म सुख पाउछु भन्ने त आशा छैन । तर माइली बुहारीले पकाएको एक छाक खाने मन छ ।’ सधै“सधैं यस्तै कुरा गर्नु हुन्थ्यो......। एक दिन कल कन्फ्रेन्समा आमा,म र मेरो पे्रयसी तिन जना कुरा ग¥यौं । आमालाई माइली बुहारी भनेर चिनाए“ । 

अरु बेला एक छिन कुरा गरे पछि ‘मेरो स्वास बड्यो बहिनी स“ग कुरा गर है ।’ भन्ने आमा बुहारी स“ग खोक्दै भए पनि धेरै बेर कुरा गर्नु भयो । पछि पे्रयसीले सोधिन् आमाको स्वार सुन्दा त बिरामी जस्तो लागेन । प्रष्ट र उच्च स्वारमा कुरा गर्नु भयो । ‘बुहारी स“ग बोल्न पाएको खुसीले यसरी कुरा गर्नु भएको’ मैले भनेको थिए“ । आमालाई निकै गारो हुन थाले पछि भाइ खगेन्द्र इर्मजेन्सी छुट्टि अघिल्लो दिन मात्र गएको थियो । सुति रहेको ठाउ“मा ढोग गर्दा आइ पुगीस् भन्दै सुतिसुति सुमसुम्याउनु भयो रे । कहिल्यै नरुने हाम्री आमा भाईलाई हेर्दै रुन थाल्नु भएछ । त्यस दिन बेस्सरी रुनु भएछ । कहिल्यै नडराने हाम्री आमा धेरै डराउनु भएको थियो रे । १२ बजे राती मलाई नछोड है भन्नु भए पछि अर्को शब्द कसैले सुन्न पाएनन् । बिहान २ बज्दा आमाले यो धर्तीमा अन्तिम स्वास फेर्नु भएछ । आमाको आत्माले भाइलाई मात्र पर्खि रहेछ थिएछ । 

 त्यही“ अशुभ समाचार सुन्दा मूच्र्छित भएको थिए“ । आमा मैले बोलेको हरेक शब्दहरु हजुरले सुनि रहेको हुनु पर्छ । मैले हजुरलाई बुहारी भनेर चिनाएको प्रेयसी स“गै विवाह गरें । त्यति पनि याद गर्नु भएन ? कति मज्जाले ‘ममी’ भनी बोलायो, तैले रोजेको बुहारी त बोलैया रहेछ भन्नु भएको थियो नी उनी नै हुन् । तपाइ“को र उनको नाम पनि एउटै रहेछ । गएको छुट्टिमा पनि काठमाडौको र मनकामना सबै तिर गए“ । तर सबै ठा“उ शून्य लाग्यो । जब घरमा गए“ झनै बिरक्त लाग्यो । कतै जा“दा होस् या घर आउदा बोलाउने ‘आमा’ नै नभए पछि घर पनि मसानघाट जस्तै लाग्यो । कोठाहरु बिशाल ओडार जस्तै लाग्यो । जीवनलाई डो¥याउने हातहरु नै नभए पछि छानो बिनाको घर जस्तै हुदो रहेछ जीन्दगी । एल्बमहरुमा रहेका तस्बिरहरु पल्टाउदै गए“ तपाई“को तस्बिरहरु जस्ताको तस्तै रहेछन् । 

ति तस्बिरहरु बोल्छन् कि भनेर निकै बेर आशा पनि गरें । हेर्दै गए“ आ“खाहरु रसाउन थाले । घुरेन,आगनहरु पनि न्यास्रो मानि रहेका थिए । चुलाहरु बिलौना गरी रोइरहेको थिए । परदेशीको लागी आÏनो घर स्वार्ग नै हुन्छ । तर आनै घर मलाई नर्क जस्तै लाग्यो । त्यसैले घरमा एक रात मात्र बसें,त्यो पनि जागै बसें । यता आए पछि मन शान्ता होला भन्ने लागेको थियो । तर झनै ति यादहरुले सताउन थाल्यो । आमा बिनाको संसार सा“च्चि नै रित्तो हुदो रहेछ । आज टुहुरो हुनुको पीडा मैले पाइला पाइलाहरुमा भोग्दैछु र महसुस गर्दैछु । अनि बाबाको अनुहार हेरेर चित्ता बुझाउदै अलिकति बा“च्ने साहास बटुल्छु.......। 

म हजुरकै सन्तान हु“, मलाई थाहा छ, जन्म दिने आमा भनेको दुनिया“को सबै भन्दा ठूलो भगवान हो । आÏनो सन्तानहरुको अक्षम्य गल्तीहरुलाई पनि क्षामा दिन सक्ने बिशाल आत्मा हुन्छ एउटी आमाको । हजुरले त आमा हुनुको धर्म र कर्म निभाउनु भयो,तर मैले छोरा हुनुको कतब्र्य पुरा गर्न सकिन । सा“च्चि नै दःुख लागेको छ । त्यही“ दःुखले आफूलाई नमीठो यातना दिइरहेको छ । फेरि फेरि पनि यो धर्तीमा जन्म लिए भने हरेक जन्म हजुरकै कोखमा लिन पाउ“ भन्दै शिर झूकाउदै क्षमा चाहन्छु । अन्त्यमा यहा“का आत्माकोे चिर शान्तिको कामना गर्दै दुई शब्द हार्दिक श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्न चाहन्छु । 

चकेन्द्र ‘कैदी’ राई